Trong những năm qua, nhờ sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, tạo điều kiện, khuyến khích của Tỉnh ủy và UBND tỉnh để đội ngũ trí thức phát huy tốt khả năng tri thức và sáng tạo của mình; có những kiến nghị, giải pháp, đề tài khoa học, những đề xuất về phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh đưa lại hiệu quả thiết thực đóng góp xây dựng tỉnh nhà ngày càng vững mạnh từng bước đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế.
Qua báo cáo và những đề xuất, nhìn nhận một cách thẳng thắn, đội ngũ trí thức tỉnh chưa thật sự đổi mới, vẫn rập khuôn theo hướng cũ, như những lần gặp trước; chưa có sự bứt phá và tạo sự khác biệt mới trong việc đóng góp những đề án, kế hoạch, hoạch định, giải pháp căn cơ giúp tỉnh tháo gỡ khó khăn và hoàn thiện chính sách, các đề án kinh tế - xã hội.
Đội ngũ trí thức tỉnh hiện nay tương đối đông, nhưng chưa thực sự mạnh, hoạt động mang tính cục bộ, thiếu liên kết, chưa chủ động, chưa bám sát thực tiễn và chưa có đột phá. Việc quy tụ chất xám còn nhiều hạn chế.
Qua Hội nghị này, đội ngũ trí thức tỉnh cũng đề xuất, kiến nghị với tỉnh một số vấn đề về quy hoạch, quản lý đất đai, bố trí và sử dụng cán bộ, tên đường phố, chế độ đãi ngộ.... Tuy nhiên, những nội dung, các ý kiến đề xuất tại buổi gặp mặt, đã được Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân tỉnh, Ủy ban nhân dân tỉnh và các sở, ban, ngành, địa phương đã, đang và sẽ giải quyết. Nhiều vụ việc đã được trả lời thông qua chất vấn và trả lời chất vấn; các báo cáo, thông cáo đăng trên cổng thông tin điện tử của UBND tỉnh, các trang Website của các sở, ban, ngành, các cơ quan chức năng…. Có những nội dung, bài viết đăng công khai trên báo Đảng bộ tỉnh và một số báo khác. Các kiến nghị chưa nhiều, không mới và chưa đưa ra được các ý tưởng, giải pháp, đề án, hoạch định có tính khả thi, thuyết phục; các giải pháp, kiến nghị, đề cập nếu có cũng là Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh quan tâm, tạo điều kiện đội ngũ trí thức phát huy một cách chung chung.
Thực tiễn đặt ra cho đội ngũ trí thức là rất lớn: khai thác có hiệu quả thế mạnh và tiềm năng, lợi thế của tỉnh; công nghiệp chế biến nông, hải sản, tiêu thụ nông sản; nông sản công nghệ cao; quy hoạch, biến đổi khí hậu; trí thức góp phần phản biện xã hội; những nhiệm vụ và giải pháp để tỉnh nhà đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế; những cơ hội và thách thức của tỉnh nhà; động lực và kỳ vọng của trí thức tỉnh hiện nay… chưa được trí thức tỉnh đặt ra.
Để xứng đáng với vai trò, vị trí, khả năng và sự đóng góp của trí thức hiện nay đối với tỉnh nhà, trí thức tỉnh cần phát huy vai trò, vị trí, năng lực sáng tạo và tinh thần trách nhiệm đóng góp các đề án, đề tài khoa học, giải pháp, các quy hoạch, kế hoạch… để Tỉnh ủy, UBND tỉnh đưa vào các nhiệm vụ, mục tiêu tỉnh nhà hướng tới, nhằm đáp ứng ngày càng nhiều hơn kỳ vọng của nhân dân về một tỉnh có nhiều tiềm năng và lợi thế; đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh nhà và hội nhập quốc tế ngày càng sâu hơn. Điều quan trọng trí thức tỉnh cần tổ chức hoạt động một cách khoa học; quy tụ những trí thức giỏi, những chuyên gia, có thể hợp tác với trí thức tỉnh bạn, các trung tâm nghiên cứu để tiến hành những hội thảo khoa học trên các lĩnh vực, nhất là các lĩnh vực hiện nay tỉnh đang quan tâm và những vấn đề bức xúc của người dân cần được giải quyết kịp thời nhằm giải phóng sức lao động, huy động tối đa các nguồn lực vào phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh. Trên cơ sở đó, đề xuất với tỉnh kể cả hỗ trợ kinh phí phục vụ hội thảo hoặc tiến hành thí điểm các sáng tạo hoặc giải pháp kinh tế kỹ thuật hoặc các đề án để sớm đưa những sáng tạo đó vào thực tiễn phục vụ phát triển kinh tế xã hội.
Từ thực tiễn và những vấn đề đặt ra, trong thời gian tới đội ngũ trí thức tỉnh cần thực hiện một số nhiệm vụ và giải pháp sau:
Thứ nhất, quy hoạch của tỉnh chậm, chưa đồng bộ (quy hoạch đất đai, quy hoạch đô thị, quy hoạch khu dân cư…); quản lý quy hoạch còn nhiều bất cập đã tác động và ảnh hưởng đến việc huy động và sử dụng các nguồn lực trong quá trình phát triển; việc xử lý vi phạm trên lĩnh vực này thiếu nghiêm minh… gây lãng phí, kéo dài và hoài nghi lòng dân.
Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất để tạo cơ sở pháp lý quan trọng trong thu hồi, giao đất, cho thuê đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu và tài sản khác gắn liền với đất. Chính sách tài chính về đất đai góp phần tạo nguồn thu đáng kể cho ngân sách. Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực đất đai nhằm giảm tối đa các thủ tục hành chính. Sử dụng các công cụ kinh tế, tài chính, thuế về đất đai không chỉ để tăng nguồn thu ngân sách đáp ứng các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội; quản lý đất đai chặt chẽ, sử dụng đất có hiệu quả. Chống đầu cơ đất đai bóp méo thị trường; thực hiện công khai minh bạch và khả năng tiếp cận thông tin đăng ký, quy hoạch và tài chính đất đai của nhà nước, người dân và doanh nghiệp. Nội dung này trí thức tham gia như thế nào và cách nào, giải pháp nào để giúp tỉnh đẩy nhanh và khắc phục các hạn chế đó.
Thứ hai, Hiệp định thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và Hiệp định bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA) được ký ngày 30/6/2019 và được Nghị viện châu Âu (EP) thông qua ngày 12/02/2020. Các hiệp định này có phạm vi và mức độ cam kết cao nhất từ trước đến nay, chứa đựng nhiều kỳ vọng và mở ra triển vọng mới cho hợp tác giữa Việt Nam và EU ngày càng sâu rộng, đó cũng là mở ra triển vọng mới cho các doanh nghiệp của tỉnh nhà thâm nhập vào thị trường đầy tiềm năng EU; hợp tác giữa tỉnh nhà với các bên liên quan của EU và hiệp định EVIPA. Khi EVFTA có hiệu lực, EU xóa bỏ thuế xuất nhập khẩu đối với gần 86% số dòng thuế từ Việt Nam và nâng lên 99% dòng thuế sau 7 năm; trong khi Việt Nam xóa bỏ ngay 48,5% số dòng thuế cho EU trong năm đầu và nâng lên 91,8% số dòng thuế sau 7 năm. Đây là một nhân tố rất quan trọng cần được trí thức Bình Thuận nghiên cứu, đầu tư, đề xuất cụ thể để có lộ trình giúp tỉnh nhà chủ động hội nhập và phát triển.
Việc thực hiện EVFTA và EVIPA sẽ tạo áp lực cạnh tranh gay gắt cho một số lĩnh vực như logistics, hóa chất, phương tiện vận tải, sắt thép, dược phẩm, chăn nuôi và nông sản chế biến, dệt may… có nhiều cơ hội đa dạng hóa, mở rộng thị trường và đối tác, tạo chỗ đứng vững chắc, tạo động lực cho Việt Nam nói chung và tỉnh nhà phát triển và đứng vững hơn tại thị trường EU. Trong trường hợp chậm sẽ bị động, bỏ lỡ thời cơ và sẽ là thách thức đối với các doanh nghiệp địa phương trong quá trình phát triển và hội nhập.
Thứ ba, nguồn nước và biến đổi khí hậu. Đây là một vấn đề lớn, ảnh hưởng tới quá trình phát triển kinh tế xã hội của tỉnh; qua 35 năm đổi mới, Đảng bộ và chính quyền nhân dân tỉnh nhà đã nỗ lực cùng với sự giúp đỡ to lớn của Trung ương, nguồn nước phục vụ sản xuất, đời sống và sinh hoạt của nhân dân cơ bản được giải quyết; tạo được một hệ thống thủy lợi khá đồng bộ và được kết nối, phát huy tác dụng tốt. Tuy nhiên, trước tình trạng biến đổi khí hậu, vấn đề đặt ra làm sao để người dân chủ động hơn trong tích trữ nguồn nước sinh hoạt đối phó lúc gặp hạn; đội ngũ trí thức tỉnh sẽ có những hiến kế gì giúp tỉnh và nhân dân tháo gỡ khó khăn này trong mùa khô hạn và sự biến đổi khí hậu thất thường hiện nay?
Thứ tư, góp ý, tham gia phản biện xã hội. Trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội và dân sinh nhiều vấn đề được đặt ra cần được giải quyết và có giải pháp xử lý hoặc điều chỉnh cho phù hợp với quá trình phát triển, nhằm giảm thiểu những tác động tiêu cực vì mục đích cho con người và vì con người. Trên cơ sở các mục tiêu, nhiệm vụ, các đề án, dự án đã được công khai, trí thức tỉnh có quyền tham gia phản biện, góp ý. Điều quan trọng là tập hợp được trí thức giỏi, có kinh nghiệm, các chuyên gia; đội ngũ trí thức phải đổi mới cách tham gia, hình thức tham gia, phối hợp tham gia và đưa ra được ý kiến phản biện độc lập trên cơ sở khoa học, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh nhà luôn tiếp nhận và khuyến khích. Đây là cơ hội tốt cho trí thức tỉnh được trải nghiệm thực tiễn. UBND tỉnh thực hiện vai trò kiến tạo, đó là hoạch định chính sách, chủ động tạo lập sự phát triển thông qua hệ thống chính sách phù hợp, khả thi, hiệu quả trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, xã hội…, để tập hợp đông đảo các thành phần xã hội tham gia và thể hiện trách nhiệm của mình, trong đó có đội ngũ trí thức tham gia tìm hiểu và phản biện chính sách. Hoạt động này là quá trình mang tính xây dựng, là hoạt động nhằm hướng tới lựa chọn phương án tốt nhất trong quá trình hoạch định và thực thi chính sách([1]). Chúng tôi tán đồng, hoan nghênh và ủng hộ đội ngũ trí thức tỉnh nhà, thông qua phản biện góp phần tạo lập và nâng cao hình ảnh, vị thế của trí thức tỉnh nhà trong quá trình phát triển.
Thứ năm, thu hút nhân lực và đãi ngộ nhân tài. Theo tôi, trí thức có thể mạnh dạn đề xuất những cơ chế, chính sách để phát huy trí tuệ đội ngũ trí thức tỉnh phù hợp với thực tiễn của tỉnh nhà, để tỉnh nghiên cứu xem xét; làm thế nào để trí thức Bình Thuận có vai trò, vị trí và đóng góp ngày càng lớn hơn trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập, nhất là cuộc cách mạng 4.0 hiện nay.
Thay cho lời kết, đồng chí Bí thư Tỉnh ủy mong rằng, lần gặp sau đội ngũ trí thức Bình Thuận phải thực sự đổi mới, có nhiều giải pháp, đề án, quy hoạch, kế hoạch, những chính sách cụ thể góp phần vào việc xây dựng tỉnh nhà ngày càng lớn mạnh, đó là đòi hỏi khách quan của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân đối với thế hệ trẻ tỉnh nhà.
([1]) Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, Nxb. CTQG, Hà Nội.