Mở đầu Di chúc Người viết trước hết nói về Đảng, với 208/1000 từ nói về Đảng trước lúc đi xa, việc phải làm trước tiên là chỉnh đốn Đảng để Đảng luôn hoàn thành trách nhiệm của mình trước nhân dân. Người tập trung 3 vấn đề lớn: đoàn kết, nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình, sự thấm nhuần đạo đức cách mạng ([1]). Người cho rằng sự lãnh đạo của Đảng là nhân tố quyết định mọi thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Đoàn kết thống nhất trong Đảng là một nguyên tắc cơ bản nhất của Đảng, là cơ sở để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân. Đảng lãnh đạo, Đảng cầm quyền mà không đoàn kết thống nhất thì sự nghiệp cách mạng của dân tộc không thể thắng lợi. Giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng là nền tảng cho mọi thành công, là vấn đề sinh tử của từng tổ chức Đảng, là vấn đề sống còn của cách mạng. Thực tiễn 89 năm kể từ ngày thành lập Đảng và 50 năm thực hiện Di chúc của Người đã khẳng định tính đúng đắn của lời chỉ dẫn tâm huyết, khoa học và cách mạng về một đảng cầm quyền. Đảng đoàn kết thống nhất ở tư tưởng và trong hành động; đoàn kết trên nền tảng đường lối, quan điểm của Đảng, vì lợi ích của cách mạng, của nhân dân. Đồng thời, cương quyết chống chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa cơ hội, trước hết là trong bản thân mỗi người. Chủ nghĩa cá nhân, chủ nghĩa cơ hội là căn nguyên của mất đoàn kết thống nhất trong Đảng. Người coi nguyên tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc cơ bản và quan trọng, từng tổ chức Đảng phải thực hành và mở rộng dân chủ, “Phải thực sự mở rộng dân chủ để tất cả đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình”([2]), mọi ý kiến của đảng viên phải được bày tỏ, được lắng nghe; mọi quyết định quan trọng phải được bàn bạc, thảo luận dân chủ. Cán bộ, đảng viên phải thật thà tự phê bình và phê bình. Đảng chân chính cách mạng và chính quyền thật dân chủ mới dám mạnh dạn tự phê bình, hoan nghênh phê bình và kiên quyết sửa chữa. Do tự phê bình và phê bình…mà chúng ta đoàn kết càng chặt chẽ([3]).
Là một Đảng cầm quyền, Người coi trọng yếu tố đạo đức trong Đảng và căn dặn với 4 chữ "thật": “Đảng ta là một Đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải “thật” sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, “thật” sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta “thật” trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ “thật” trung thành của nhân dân”. Cả cuộc đời Người phấn đấu, hy sinh cho dân tộc, cho nhân dân, Người viết: "Điều mong muốn cuối cùng của tôi là: Toàn Đảng, toàn dân ta đoàn kết phấn đấu, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân chủ và giàu mạnh, và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới".
Bản Di chúc nói về Đảng hàm chứa tư tưởng vĩ đại, lớn lao của Người, định hướng cho sự nghiệp cách mạng của Đảng hôm qua, hôm nay và cả mai sau.
Thực tiễn 50 năm thực hiện Di chúc của Người, toàn đảng, toàn dân ta đã nỗ lực phấn đấu rèn luyện, trưởng thành và giành được nhiều kết quả. Đảng luôn coi trọng, giữ gìn và phát huy đoàn kết thống nhất. Nhờ đó, Đảng đã quy tụ và phát huy được sức mạnh toàn dân, tạo nên sức mạnh tổng hợp để hoàn thành nhiệm vụ lãnh đạo đất nước mà Nhân dân giao phó và không ngừng được củng cố, phát triển.
50 năm đã qua, chúng ta càng thấy rõ tầm nhìn chiến lược, tư tưởng thiên tài của Người là ngọn đuốc soi đường, định hướng cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đảng ta ngày càng lớn mạnh, là đạo đức, là văn minh; nhân dân ta ngày càng ấm no, hạnh phúc; ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành; vai trò vị trí của Việt Nam được khẳng định trên trường quốc tế.
50 năm thực hiện Di chúc của Người, trong đó hơn 33 năm thực hiện đường lối đổi mới; toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta đã nỗ lực phấn đấu không ngừng, tạo sự chuyển biến căn bản về kinh tế - văn hóa - xã hội, quốc phòng - an ninh; chính trị, trật tự an toàn - xã hội được giữ vững; hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh, góp phần rất quan trọng vào sự nghiệp cách mạng của cả nước. Đảng ta đã vận dụng sáng tạo Di chúc phù hợp với thực tiễn đất nước. Đảng không ngừng chăm lo, nâng cao mức sống vật chất và tinh thần của nhân dân; thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, các hộ gia đình chính sách có mức sống trên mức trung bình của dân cư. Xây dựng Đảng từng bước đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới. Cơ bản thực hiện tốt nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong xây dựng Đảng; mỗi cán bộ, đảng viên phát huy ưu điểm, khắc phục khuyết điểm; xem việc xây dựng Đảng là vấn đề then chốt.
Thấm nhuần Di nguyện của Người, chúng ta có thể thấy rằng trong thời gian qua, việc học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh đã được Đảng ta triển khai rộng khắp, nhất là từ Đại hội X, Đảng tiến hành Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh; Đại hội XI, tiếp tục đẩy mạnh Cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, Đại hội XII, tiếp tục “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, với Chỉ thị 06-CT/TW, Chỉ thị 03-CT/TW và nay là Chỉ thị 05-CT/TW gắn với Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã đạt được những kết quả quan trọng về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; giải quyết cơ bản kịp thời những vấn đề bức xúc, nội cộm, các tệ nạn xã hội được nhân dân đồng tình hưởng ứng. Nhiều tấm gương cá nhân, tập thể xuất hiện có sức lan tỏa trong xã hội. Nhiều cán bộ, đảng viên chịu sự xử lý nghiêm minh của pháp luật và dư luận xã hội. Những thành tựu toàn Đảng đạt được 50 năm qua, đặc biệt hơn 33 năm thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước là kết quả của sự đoàn kết thống nhất toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta, là minh chứng khẳng định sự trưởng thành và vững mạnh của Đảng.
Trong quá trình thực hiện Di nguyện của Người, bên cạnh những thành tựu to lớn đạt được, chúng ta còn một số thiếu sót, hạn chế mà nhiều nghị quyết của Đảng đã chỉ ra đặc biệt là Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) để khắc phục.
Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên dao động về tư tưởng chính trị, “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa”, suy thoái, sa sút về phẩm chất đạo đức, lối sống. Một số cấp ủy triển khai, tổ chức thực hiện nghị quyết chưa nghiêm. Không ít đảng viên chưa gương mẫu trong công tác, cuộc sống; chưa mạnh phê và tự phê, còn nể nang, né tránh. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên chưa gắn bó mật thiết với nhân dân. Một số hạn chế chậm được khắc phục làm suy giảm niềm tin của nhân dân, phản cảm, gây bất bình trong xã hội. Bộ máy quản lý cồng kềnh, nhiều tầng nấc, hiệu quả thấp. Dân chủ có nơi, có lúc không đi đôi với kỷ luật, kỷ cương, nói không đi đôi với làm; chấp hành nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước có lúc không nghiêm.
Về suy thoái đạo đức, lối sống biểu hiện ích kỷ, cá nhân, tham nhũng, lãng phí. Trách nhiệm người đứng đầu quy định chưa rõ. Dân chủ trong Đảng là cốt yếu, nhưng có nơi nhận thức chưa đúng đắn và thực hiện chưa nghiêm. Chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị có mặt chưa đáp ứng yêu cầu trong tình hình mới.
Soi lại những điều mà Người hằng mong trong bản Di chúc lịch sử trước lúc đi xa nói về xây dựng Đảng còn tồn tại, yếu kém, do một số nguyên nhân đó là:
Một số nơi kể cả các cơ quan Trung ương chưa thực hiện tốt quy chế dân chủ ở cơ sở trong công tác cán bộ, nhất là quy trình bổ nhiệm, đề bạt cán bộ; về tự phê bình và phê bình; thiếu kiên quyết trong giáo dục, lãnh đạo, quản lý; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, thực hành liêm chính; giảm sút ý chí chiến đấu, sa vào chủ nghĩa cá nhân, quên đi trách nhiệm, bổn phận người đảng viên, ngại khó, ngại khổ, ngại va chạm; kỷ cương, kỷ luật chưa nghiêm; một số lãnh đạo các cấp thiếu gương mẫu; sai phạm chưa được chỉ ra và xử lý kịp thời trong thời gian dài, giảm niềm tin. Nguyên tắc tập trung dân chủ có nơi bị vi phạm, dân chủ hình thức, kỷ cương, kỷ luật lỏng lẻo; đoàn kết hình thức, thiếu sức mạnh.
Xét cho cùng, bốn chữ “Thật” chúng ta thực hiện có nơi, có lúc, có thời kỳ chưa tốt; chưa thường xuyên lời dặn về Đảng của Bác trước lúc đi xa về tự tu dưỡng, rèn luyện còn yếu, chưa thật sự tự giác.
Xuất phát từ vai trò lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp cách mạng và yêu cầu nhiệm vụ chính trị của nước ta hiện nay, cũng như ở địa phương rất to lớn và nặng nề, Đảng phải nâng cao tầm lãnh đạo và sức chiến đấu; bên cạnh những mặt tích cực của Đảng, đứng trước yêu cầu nhiệm vụ mới, những hiện tượng tiêu cực nội tại, phức tạp mới và sự chống phá điên cuồng, quyết liệt của các thế lực thù địch, phản động, cần những giải pháp mạnh mẽ, quyết liệt để xứng đáng với vai trò của một Đảng cầm quyền, là thể hiện lòng kính trọng đối với Bác, là dịp tri ân kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Bác, là cơ sở biến tư tưởng, lý luận của Người thành hiện thực trong cuộc sống. Cần thực hiện một số giải pháp sau:
Trước hết, phải tự phê bình và phê bình, nêu cao tính tiền phong gương mẫu của cấp trên. Đấu tranh kiên quyết với những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, tự diễn biến, tự chuyển hóa. Công tác này phải làm và làm thường xuyên, liên tục, kiên quyết; thường xuyên tự phê bình và phê bình để có căn cứ hiểu thêm cán bộ. Chống dân chủ hình thức, tha hóa quyền lực, lợi ích nhóm. Nói đi đôi với làm; đảng viên phải thật sự gương mẫu trước quần chúng, nhân dân. Chống tham ô, tham nhũng, lãng phí. Chống nể nang, ngại va chạm, đồng thời xử lý nghiêm khắc trù dập phê bình và vu cáo người khác.
Thứ hai, coi trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng. Củng cố nền tảng tư tưởng của Đảng, kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Đẩy mạnh giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh một cách thực chất, chú trọng nêu gương của người đứng đầu. Đổi mới và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng Đảng cầm quyền đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng trong tình hình mới. Xem việc xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh là nhiệm vụ then chốt. Nêu cao tính tiền phong gương mẫu của cán bộ, đảng viên. Xây dựng xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh là đích đến của Đảng Cộng sản Việt Nam.
Thứ ba, xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ mới. Xây dựng đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất, đạo đức, trình độ. Coi trọng phòng, chống suy thoái chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên. Nâng cao chất lượng sinh hoạt Đảng ở các cấp ủy, chi bộ, tăng cường sự lãnh đạo và đoàn kết thống nhất, đấu tranh làm thất bại âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực thù địch. Nâng cao năng lực lãnh đạo của tổ chức Đảng và đảng viên; chịu sự giám sát chặt chẽ của nhân dân. Kiên quyết đưa ra khỏi Đảng những đảng viên suy thoái, biến chất, vi phạm kỷ luật Đảng và pháp luật Nhà nước. Thực hiện nhất quán Đảng lãnh đạo trực tiếp, toàn diện công tác cán bộ và quản lý cán bộ trong hệ thống chính trị; là trách nhiệm cả hệ thống chính trị, trước hết là người đứng đầu và vai trò truyền thông xã hội. Tạo môi trường để cán bộ phát triển; ủng hộ cán bộ, đảng viên dám nghĩ, dám làm, dám đột phá, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.
Thứ tư, tăng cường liên hệ mật thiết với nhân dân. Đảng phục vụ nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh; đấu tranh chống biểu hiện xa rời quần chúng, đi ngược lợi ích của nhân dân. Giữ vững kỷ luật, kỷ cương; chống bệnh hình thức, buông lỏng quản lý; giải quyết những vấn đề bức xúc, nổi cộm của nhân dân. Tôn trọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân, chăm lo đời sống của nhân dân; quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân.
Thứ năm, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ. Phát huy quyền làm chủ của nhân dân, công khai, minh bạch, đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Thực hiện tốt phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị xã hội, các cơ quan báo chí. Phát huy vai trò, sức mạnh của nhân dân, tham gia xây dựng Đảng, chống suy thoái; giữ vững niềm tin đối với Đảng; đề cao cảnh giác, đấu tranh kiên quyết với các thế lực thù địch, phản động, trước hết trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa.
Kỷ niệm 50 năm thực hiện Di chúc của Người là dịp chúng ta ôn lại lời căn dặn tâm huyết cuối cùng của Người đối với Đảng. Với tất cả tình cảm kính yêu vô hạn và niềm tin tuyệt đối di nguyện của Người, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta đồng lòng quyết tâm thực hiện thắng lợi Di chúc thiêng liêng của Người; xây dựng Đảng ta thật sự trong sạch, vững mạnh, xứng đáng là người đấy tớ thật trung thành của nhân dân./.
([1]) Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng, một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đoàn kết là một truyền thống cực kỳ quý báu của Đảng và của nhân dân ta. Các đồng chí từ Trung ương đến các chi bộ cần phải giữ gìn sự đoàn kết nhất trí của Đảng như giữ gìn con ngươi của mắt mình.Trong Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau.Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư; phải giữ gìn đảng ta thật trong sạch; phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đày tớ thật trung thành với nhân dân.
([2]) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.223.
([3]) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr.223.